TBDY Madde 7.11.8 - Kirişsiz plak sistemlerdeki döşeme-kolon birleşimlerinde, düşey yüklerle beraber Dayanım Fazlalığı Katsayısı D ile büyütülmüş olan deprem etkileri altında kolona kat seviyesinde gözönüne alınan doğrultuda aktarılan toplam eğilme momentinin γf katsayısı ile çarpılmasından elde edilen değerin eğilme donatısı ile, 1− γf katsayısı ile çarpılmasından elde edilen değerin ise zımbalama (kayma) gerilmeleri yoluyla aktarıldığı kabulü ve döşemedeki kayma gerilmelerinin yükleme doğrultusunda zımbalama çevresini geometrik merkezine göre doğrusal olarak değiştiği kabulü ile döşemeye zımbalama çevresi ( up ) boyunca etki eden kayma gerilmelerinin idealleştirilmiş dağılımı hesaplanabilir. Bu hesaptan elde edilen en yüksek kayma gerilmesi değeri, tasarıma esas τpd değeri olarak, döşemenin zımbalama kontrolünde kullanılabilir.
TBDY Madde 7.11.9 - Kolona kat seviyesinde aktarılan toplam eğilme momenti hesabında, döşeme-kolon birleşiminin üst ve altındaki kolon kesitlerindeki eğilme momentlerini dengeleyen eğilme momenti gözönüne alınacaktır. γf katsayısının hesabında, dikdörtgen kesitli zımbalama çevresinin boyutları, gözönüne alınan yükleme doğrultusunda b1 ve yüklemeye dik doğrultuda b2 olmak üzere, Denk.(7.28) ile hesaplanacaktır. Dairesel kesitli kolonlarda γf = 0.60 kullanılacaktır.
TBDY Madde 7.11.10 - τpd ≤ fctd koşulunun sağlanmadığı ve plak kalınlığının 250 mm’den az olmadığı durumda, plağın zımbalama dayanımı donatı kullanılarak arttırılabilir. Ancak, bu durumda betonun zımbalama dayanımına katkısı kayma gerilmesi cinsinden 0.5fctd ’ye azaltılacak, donatının zımbalama dayanımına katkısı fctd ’den az olmayacak ve donatılı plağın zımbalama dayanımı en fazla 1.5fctd olacaktır. Zımbalama donatısı olarak kayma kaması kullanıldığında betonun zımbalama dayanımına katkısı kayma gerilmesi cinsinden 0.75fctd olacak, donatının zımbalama dayanımına katkısı fctd ’den az olmayacak ve donatılı plağın zımbalama dayanımı en fazla 1.75fctd olacaktır.
TBDY Madde 7.11.11 - Zımbalama donatısının düzgün yayılı yerleştirilmiş çiroz veya sehpa donatıları olarak kullanıldığı durumda donatılı plağın zımbalama dayanımı, kayma gerilmesi cinsinden Denk.(7.29a) ile, kayma kamaları kullanıldığında ise Denk.(7.29b) ile hesaplanacaktır.
Burada ρ , birim alanda bulunan zımbalama çiroz (ve/veya yatay donatıyı kavrayacak sehpa) donatısının kesit alanı olup, zımbalama donatısı en az dört adet/m2 olacak, kolon veya perde yüzünden en fazla d/4 mesafede başlayacak şekilde düzgün yayılı olarak yerleştirilecek, zımbalama donatılarının arasındaki mesafe d/2 ’yi aşmayacaktır (Şekil 7.16).
TBDY Madde 7.11.12 - Zımbalama donatısının düzgün yayılı yerleştirilmesi yerine, en az birbirine dik iki doğrultuda kapalı etriye şeritleri veya kayma kaması rayları kullanıldığı durumlarda donatılı plağın zımbalama dayanımı, kayma gerilmesi cinsinden Denk.(7.30a) ile; kayma kamaları kullanıldığında ise Denk.(7.30b) ile hesaplanacaktır.
Burada Awp , zımbalama çevresi üzerinde bulunan düşey zımbalama donatılarının (etriye kollarının veya kayma kamalarının) toplam kesit alanıdır. Zımbalama donatıları kolon veya perde yüzünden en fazla d / 4 mesafede başlayacak şekilde yerleştirilecek, etriyelerin veya kayma kamalarının arasındaki kolon veya perde yüzeyine dik doğrultudaki mesafe d / 2 ’yi aşmayacaktır. Etriye kollarının veya kayma kamalarının arasında kolon veya perde yüzeyine paralel doğrultudaki mesafe 2d ’yi aşmayacaktır (Şekil 7.16).
TBDY Madde 7.11.13 - Zımbalama donatıları, kolon veya perde yüzeyinden itibaren döşeme veya radye kalınlığının en az dört katı kadar bir mesafeden az olmamak üzere, zımbalama donatısının sona erdiği kesitten d/2 mesafede hesaplanan kayma gerilmesinin fctd / 2 değerine düştüğü bölgeye kadar devam ettirilecektir.
Zımbalama Kontrolü, TBDY 7.11.8, TBDY 7.11.9, TBDY 7.11.10, TBDY 7.11.11, TBDY 7.11.12, TBDY 7.11.13 maddelerine uygun olarak kontrol edilmektedir. Aşağıdaki resimde ideCAD Statik ile yapılmış döşeme zımbalama kontrolü raporunun bir örneği bulunmaktadır.
Zımbalama kontrolü TBDY 7.11.8 'de belirtildiği üzere, döşemedeki kayma gerilmelerinin yükleme doğrultusunda zımbalama çevresinin geometrik merkezine göre doğrusal olarak değiştiği kabulü ile döşemeye zımbalama çevresi (up) boyunca etki eden kayma gerilmelerinin idealleştirilmiş dağılımı hesaplanarak yapılacaktır.
τpd,1 , τpd,2 : Tasarıma esas zımbalama gerilmelerini ifade etmektedir. Eksenel kuvvet ve eğilme momentlerinin etkisi dikkate alınarak döşeme oluşan en büyük ve en küçük zımbalama gerilmeleridir ve aşağıda gösterilen denklemler ile hesaplanmaktadır.
Zımbalama gerilme τpd,1 , τpd,2
Vd : Zımbalama hesabına esas tasarım kesme kuvveti değeridir. Kolon veya perdelerde, döşeme seviyesinin üstündeki ve altındaki bölgelerde oluşan düşey yükler ve deprem yüklerinin ortak etkisi altında hesaplanan eksenel basınç kuvvetlerinin farkı olarak hesaplanmaktadır.
Md(maj) , Md(min) : Kolonun kuvvetli ve zayıf ekseninde, düşey yükler ve deprem yüklerinin ortak etkisi altında hesaplanan ve döşeme zımbalama hesabına esas tasarım momentidir. Zımbalama gerilmeleri (τpd,1 ve τpd,2) hesaplanırken, düşey yükler ve Dayanım Fazlalığı Katsayısı D dikkate alınarak hesaplanan depremyüklerinin ortak etkisi altında ortaya çıkan eğilme momenti değerleri ( Md(maj) , Md(min) ) kullanılmaktadır.
Az : Zımbalama alanı. Zımbalama çevresinin döşeme faydalı yüksekliği, d, ile çarpılması ile elde edilmektedir.
Az = up x d
d: Döşeme faydalı yüksekliğini ifade eder. Döşeme kalınlığından döşemenin paspayının çıkartılması ile elde edilen değerdir.
Zımbalama çevresi (up), kolon veya perde yüzeyinden d/2 mesafede hesaplanan çevredir. Zımbalama çevresi hesaplanırken döşeme boşlukları, köşe veya kenar kolon-perde , poligon kolon durumlarının tamamı dikkate alınmaktadır.
Perde veya grup perdelerde zımbalama çevresi (up), TS500 'e uygun olarak perde uç bölgesinde hesaplanmaktadır. Perde uç bölgesindeki zımbalama çevresi dış yüzeyinden d/2 mesafede ve perdenin ucundan a1 mesafesi kadar bir uzunlukta aşağıdaki şekilde gösterildiği gibi hesaplanmaktadır. a1 mesafesi perde veya perde kolonun uzunluğunun (h) yarısı ve perde kalınlığının (b) üç katı değerleri karşılaştırılarak küçük olan değer dikkate alınmaktadır.
Poligon kolonlarda zımbalama çevresi (up), kolon yüzeyinden ve köşelerinden d/2 mesafede uygun geometrik şekil oluşturularak aşağıdaki örnek resimde gösterildiği gibi dikkate alınmaktadır.
γ : Zımbalama hesabında eğilme etkisini yansıtan katsayısıdır. TBDY Bölüm 7.11.9 'a göre göz önüne alınan deprem doğrultusunda kolondan aktarılan toplam eğilme momentinin γ katsayısı ile çarpılmasından elde edilen değer eğilme donatısı ile γv (γv=1-γ ) katsayısı ile çarpılmasından elde edilen değerin zımbalama gerilmeleri ile aktarıldığı kabul edilmektedir. γ katsayısı TBDY Denklem 7.28 'de gösterildiği gibi hesaplanmaktadır.
Bu durumda zımbalama gerilmeleri (τpd,1 , τpd,2) hesaplanırken Dayanım Fazlalığı Katsayısı D dikkate alınarak hesaplanmış eğilme momenti değerleri ( DMd(maj) , DMd(min) ) ile (γv=1-γ) katsayısı ile çarpılmaktadır.
c(maj) , c(min) : Dikkate alınan moment yönünde zımbalama alanının kuvvetli ve zayıf eksen yönündeki ağırlık merkezi değerleridir.
c'(maj) , c'(min) : Dikkate alınan momentin ters zımbalama alanının kuvvetli ve zayıf eksen yönündeki ağırlık merkezi değerleridir.
J(maj) , J(min) : Zımbalama alanını (Az) oluşturan yüzeylerin kuvvetli ve zayıf ekseninde polar atalet ve ikinci momentlerinin toplamıdır. J değeri kuvvetli eksen ve zayıf eksende ayrı ayrı dikkate alınarak hesaplanmadır. c(maj) , c(min) , c'(maj) , c'(min) değerleri bu atalet momentlerinin hesabında dikkate alınan eksenlerin uzaklıklarını ifade eder.
Örnek bir dikdörtgen kolonda tek bir yön için J değerlerinin hesabı aşağıdaki gibi yapılmaktadır. J değeri hem kuvvetli eksende hem de zayıf ekseninde ayrı ayrı hesaplanmaktadır.
J1 : Yukarıdaki şekilde eksene dik olan zımbalama alanının (kırmızı taralı alan) eksene göre polar atalet momentini göstermektedir.
J2 : Yukarıdaki şekilde eksene paralel olan zımbalama alanının (mavi taralı alan) eksene göre ikinci (atalet) momentini göstermektedir.
Zımbalama Donatısı Kullanımı
TBDY Madde 7.11.10 'a göre τpd ≤ fctd koşulunun sağlanmadığı ve plak kalınlığının 250 mm 'den büyük olduğu durumlarda zımbalama dayanımı zımbalama donatısı kullanarak arttırabilir.
Zımbalama donatısı olarak düzgün yayılı yerleştirilmiş çiroz veya sehpa donatıları kullanıldığında