Doğrusal Performans Analizi Uygulama Sınırları (15.5.3.1)
- oğuzcan hadim
- Zeynep Aladağ
- Hakan Şahin
Mevcut yapılarda doğrusal performans analizinin yapılabilmesi için TBDY 15.5.3 'te belirtilen ve etki/kapasite oranları (EKO) ile hesaplanan koşulların sağlanması gerekmektedir. Doğrusal performans analizi uygulama koşullarından herhangi bir tanesi sağlanmıyor ise doğrusal olmayan yöntemlerden bir tanesi seçilmelidir.
Mevcut binaların değerlendirilmesinde doğrusal hesap yöntemlerinin uygulama sınırları kontrolü otomatik yapılır.
Performans analizinin hesap yöntemi (doğrusal veya doğrusal olmayan hesap yöntemleri) kullanıcı denetimindedir.
SİMGELER
BYS = Bina Yükseklik Sınıfı
EKO = Etki/Kapasite oranı
Ra = Deprem Yükü Azaltma Katsayısı
Mevcut binaların Şekildeğiştirmeye Göre Değerlendirme ve Tasarım (ŞGDT) yaklaşımı ile deprem performansının belirlenmesinde TBDY 15.5 'e göre doğrusal hesap yöntemleri kullanılabilir. Ancak doğrusal hesap yöntemlerinin uygulanması için Etki/Kapasite Oranı (EKO) değerlerinde bağlı TBDY 15.5.3.1 'de anlatılan koşulların sağlanması gerekmektedir. EKO değeri düşey yükler ile Ra=1 olarak alınmış deprem yüklerinden (yükleme durumları) oluşan iç kuvvet değerinin, Bilgi Düzeyi Katsayısı ve Mevcut Malzeme Dayanımları gözönüne alınarak hesaplanan kesit kapasitesine oranıdır.
Aşağıdaki (a), (b), (c), (d) veya (e) maddelerinden herhangi birinin oluşması durumunda performans analizinde doğrusal yöntemler uygulanamaz.
(a) TBDY 3.3 'de anlatılan ve Tablo 3.3 'e göre belirlenen Bina Yükseklik Sınıfı 'nın 5 'ten küçük olması (BYS<5).
(b) TBDY 3.6.2.4 'de belirtilen B3 türü düzensizliğin bulunması.
(c) Binanın en üst katı dışındaki herhangi bir katında, ( X ) ve ( Y ) deprem doğrultusu için düşey sünek elemanların (kolon, perde) TBDY 15.5.3.2 'de açıklanan kesme kuvveti ile ölçeklendirilmiş EKO değerlerinin ortalamasının deprem yönündeki kirişlerin ortalama EKO değerlerinden büyük olması.
Yukarıdaki resimde ( X ) deprem doğrultusu için ortalama EKO değerlerinin bulunduğu kirişler kırmızı ile işaretlenmiştir. ( X ) deprem doğrultusu için kırmızı ile işaretlenmiş kirişlerin ortalama EKO değerleri, düşey sünek elemanların kesme kuvveti ile ölçeklendirilmiş EKO değerleri ile karşılaştırılır. Perdelerin kesme kuvveti ile ölçeklendirilmiş EKO değeri bulunurken ( X ) deprem doğrultusu için mavi ile işaretlenmiş perdeler gözönüne alınır. Kolonların kesme kuvveti ile ölçeklendirilmiş EKO değeri bulunurken ( X ) deprem doğrultusu için bu doğrultudaki iç kuvvet değerler ile ( X ) deprem doğrultusundaki kapasitelere bölünür.
Benzer işlemler ( Y ) doğrultusundaki deprem için de yapılmaktadır.
(d) Binanın üst katı haricindeki herhangi bir katında, ( X ) ve ( Y ) deprem doğrultusu için sünek perde ve sünek kolonların kesme kuvveti ile ölçeklendirilmiş EKO değerlerinin ortalamasının 3 'den büyük olması.
Sünek kolonların EKO değerleri deprem yönü ile uyumlu olarak dikkate alınır. Aşağıdaki resimde mor ile işaretlenmiş olan kolonda ( X ) deprem doğrultusu için eğilme momenti kapasitesi hesabı yapılırsa, eğilme momenti dayanımı 3 ekseni (aşağıdaki resimde kırmızı ok ile gösterilen vektör) etrafındaki moment dayanımı olur. ( X ) deprem doğrultusu 3 ekseni etrafında bir eğilme momenti etkisi oluşturur. Düşey yükler ile Ra=1 olarak alınmış ( X ) yönündeki deprem yüklerinden oluşan 3 ekseni etrafındaki eğilme momenti değerini, 3 ekseni etrafındaki eğilme momenti dayanımına bölünürse bu iç kuvvet için EKO değeri bulunmuş olur. Daha sonra EKO değeri kesme kuvveti ile ölçeklenir. Tüm kolonlar için bu işlemler yapıldıktan sonra kesme kuvveti ile ölçeklendirilmiş EKO değerlerinin ortalaması alınır ve 3 'den büyük olup olmadığı kontrol edilir.
(e) Binanın üst katı haricindeki herhangi bir katında, ( X ) ve ( Y ) deprem doğrultusundaki sünek kirişlerin EKO değerlerinin ortalamasının 5 'den büyük olması.
EKO değeri düşey yükler ile Ra=1 olarak alınmış deprem yüklerinden (yükleme durumları) oluşan iç kuvvet değerinin, Bilgi Düzeyi Katsayısı ve Mevcut Malzeme Dayanımları gözönüne alınarak hesaplanan kesit kapasitesine oranıdır. Dolayısıyla EKO değerleri kesitlerin donatı yerleşimine, malzeme dayanımına, iç kuvvet değerine bağlıdır. Doğrusal hesap yöntemlerinin uygulama sınırları kontrolünde kullanılan EKO değerinin doğru hesaplanabilmesi için mevcut yapının donatı yerleşiminin, malzeme dayanımının ve bilgi düzeyi katsayısının doğru seçilmesi gerekir. Aşağıdaki rapor örneğinde TBDY 15.5.3.1 Doğrusal Hesap Yöntemi Uygulama Sınırları Kontrolü raporunun bir örneği gösterilmiştir.